пїЅпїЅпїЅпїЅпїЅпїЅпїЅ Orphus
Подробности

Хүүгэд буряад хэлэ үзэхэдөө робот ба караоке хэрэглэнэ


Общество 22 ноября 2021 г., 22:03

Буряад Уласта буряад хэлэ үзэхын тула шэнэ бэлдэсэнүүдые ехэ хэрэглэнэ. Тиин, Улаан-Үдэдэ 54 дүгээр “Ая-Ганга” хүүгэдэй сэсэрлигтэ туршалтын бүлэгтэ сэсэрлигэй хүүгэд буряад хэлэ рободтой үзэжэ эхилээ. Буряадаар яридаг мүнөөнэй рободые “Эрхим хүмүүжүүлэгшэ” гэһэн урилдаанай болоходо Болбосоролой болон эрдэм ухаанай яаман сэсэрлигтэ бэлэг баряа һэн.

Робот хүүгэдтэй хөөрэлдөө, дуу дуулаа, бүжэглэжэ үрдеэ гэжэ “Эрхим хүмүүжүүлэгшэ” гэһэн буряад хэлээр угсаатанай соёлой хэшээлнүүдые бэелүүлдэг багшанарай дунда II уласай урилдаанай илагша, “Ая-Ганга” хүүгэдэй сэсэрлигэй ахалагша хүмүүжүүлэгшэ Дарима Дашиева Восток-Телеинформын сурбалжалагшада хөөрэжэ үгөө.

– Хүүгэд рободые һайн хүлеэжэ абаа, тэрэниие ямар нэгэ эди шэдитэн мэтэ һанана, - гэжэ тэрэ хэлэнэ. – “Галактика” гэжэ нэрэтэй замбуулинай гүрэнһөө тэдээндэ айлшан боложо ниидэжэ ерэһэн робот гэжэ тэдэнэр өөһэдөө үльгэр зохёогоо. Робот буряадаар хэдэн дуу мэдэнэ, бүжэглэжэ шадана, тиигэжэ бидэ хүгжэмэй хэшээлдэ тэрэниие хэрэглэнэбди. Тиихэдэ буряад хэлэн дээрэ нэгэ хэды асуудалнуудые диктофон дээрэ бэшэжэ абаабди, юундэб гэхэдэ робот ба хүүгэд хоёрой хоорондо хөөрэлдөө хэхын тула. Жэшээнь, мүнөөдэр ши хэнтэй хүүгэдэй сэсэрлигтэ хүрэжэ ерээш, замдаа юу хараабши? Иимэ юрын хэлэлгэнүүдые оруулаабди, буряад хэлээр эдэ бүгэдые рободой хэлэжэ байхада хүүгэдтэ хэлэ үзэхэдэнь һонирхолтой байна.

Сэсэрлигэй хүүгэдтэ энэ рободой залхуутай болохогүйн тула, бидэ тэрэниие үдэр бүри хэрэглэхэгүй гэжэ шиидээбди. Арбан үдэр хэшээлээ удаа, робот “гэртээ ниидэжэ ошоно”, тиигээд шэнэ жэлэй урда тээхэнэ һөөргөө бусажа ерэхэ. “Үхибүүд тэрэниие хүлеэжэ, уулзалгада бэлдэнэ. Шэнэ жэлэй сэдэбээр тэрэ рободто бэлэгүүдые бэлдэжэ эхилээ. Тиихэдэ тэрээндэ бэшэг бэшэхэ тэрэ бэшэгээрээ айлшан уриха. Иимэрхүү түхэлөөр хэшээлнүүд үргэлжэлхэ. Хүүгэдэй сэсэрлиг – энэ үльгэрэй орон, тиимэһээ үдэр бүри сценари һанажа байха хэрэгтэй, буряад үгэ һайнаар хадуужа абахын түлөө хүүгэдые һонирхуулха хэрэгтэй”, - гэжэ Дарима Дашиева хэлэнэ.

Нэгэ хэлэтэй туршалтын хүүгэдэй сэсэрлигэй бүлэгтэ хүүгэд дүүрэн буряад хэлэнэй оршондо оруулагданхай.  Мүнөө дээрээ сэсэрлигэй хүүгэд өөһэдынгөө хэлэ яряан соо буряад үгэнүүдые хэлэнэ. Дарима Дашиевагай хэлэһэнэй ёһоор, гурба наһанһаань хэлэнэй оршондо оруулха хэрэгтэй.

–Хэрбээ нёдондо жэл бүлэг соогоо хүүгэд буряад хэлээр нэгэшье үгэ мэдэхэгүй байгаа һаа, харин мүнөө юрын үгүүлэлнүүдые хэлэжэ шадаха ба орёо үгүүлэлнүүдые һанахада хүмүүлүүлэгшэдэ туһална. Өөһэдһнгөө хэлэлгэ соо буряад хэлэ хэрэглэнэ ба асуудалнуудта харюусажа шадана. Хүүгэд бүхы хэлэһэниие ойлгодог болоо. Буряад хэлээр томо хүнэй хэлэхэдэ, тэдэнэр мүнөө ойлгоно, тэдээнһээ ямар нэгэ нюуса нюуха аргагүй, - гэжэ хүүгэдэй сэсэрлигэй хүмүүжүүлэгшэ хэлэнэ.

Дарима Дашиева иигэжэ нэмэжэ хэлэнэ, “Эрхим хүмүүжүүлэгшэ” гэһэн урилдаанда илалта болбол буряад хэлээр хүүгэдэй сэсэрлигэй болбосоролой эмхи зургаанда  нэгэ хэлэтэй оршон байгуулха түсэлэй туршалтын дүн болоно. “Урилдаанда илалта туйлалта – энэ хамта ажаллагшадай бултанай ажал, энээн дээрэ бидэ хоёр жэл соо үдэр һунигүй дүн туйлахын ба хүүгэдые буряадаар дуугардаг болохын түлөө аласай бодолгонуудые туршаабди. Манай үрэ дүнтэй, дипломтой, рободтой хүүгэдэй сэсэрлигтэ минии ерэхэдэ,хүмүүжүүлэгшэд иигэжэ хэлээ: “Энэ туршалтын бүлэгтэ ябадаг үхибүүд сэсэрлигһээ гарахадаа, 100% буряад хэлэтэй гараха ёһотой”. Тиимэһээ бидэ шэнэ аргануудые һананабди, юундэб гэхэдэ хүүгэдэй сэсэрлигтэ үдэр бүри үнгэтэй байхын түлөө, буряад хэлээр һайнаар дуугархын түлөө бидэ оролдохобди, - гэжэ Дарима Дашиева тобшолол хээ.

52 дугаар хүүгэдэй сэсэрлигһээ гадна “Ласточка” гэһэн Барагханай хүүгэдэй сэсэрлигтэ ба “Номина” гэһэн хүүгэдэй сэсэрлигтэ мүнөөнэй рободууд буряад хэлэ үзэхэдэнь туһа хүргэхэ. Эдэ гурбан хүүгэдэй сэсэрлигүүд һуралсалай –хүмүүжүүлгын ябасада хэрэглэхын тулада буряад хэлэтэй рободуудта хүртөө һэн. Тусхай энэ шан болбосоролой яаманһаа баряа һэн. “Энээхэн бэлэг удхатай юм. Буряадаар дуугарадаг рободуудые манай хүүгэдэй сэсэрлигүүдтэ баринабди. Эдэ рободуудые ондоо дуунуудта болон үльгэрнүүдтэ һургажа болохо, - гэжэ Буряад Уласай болбосоролой болон эрдэм ухаанай сайдай үүргэ гүйсэдхэгшэ Наталья Сандакова хэлэһэн байна. – Сэсэрлигэй хүүгэдтэ рободуудые буряад хэлэндэ һургаха энэ түрүүшын туршалга болохо, энээхэн үльгэр болон дуунуудые мэдэхэһээ гадна”.

БГУ-гай Дурнадахинай институдай буряад хэлэ болон уран зохёолой дээдэ һургуулиин захирал, доцент, политологиин эрдэмэй кандидат Гарма-Ханда Гунжитовагай хэлэһэнэй ёһоор, уласта буряад хэлэ үзэхын тула һонирхолтой хүгжөөхэ һураха номуудта ехэ анхарал хандуулха хэрэгтэй. Мүнөөдэр эрдэмтэдэй гү, али болбосоролой яаманай гү, али Буряад Уласай толгойлогшын оролдолго хүсэд бэшэ – буряад хэлэ хамгаалга ба хүгжөөлгэ бултанай хэрэг болохо ёһотой. Элдэб шалтагаануудһаа түрэлхид өөһэдөө хэлэ мэдэнэгүй гэжэ мэдээжэ, зүгөөр эсэгэнь гү, али эхэнь гэр бүлэ соогоо буряад хэлэеэ мэдэхэ байдаг, харин үхибүүдээрээ хөөрэлдэнэгүй, тиигэжэ үхибүүдэйнгөө хүмүүжэлые гаджедүүдтэ болон ниитын сүлжээнүүдтэ даалгаад орхино. Иимэ байдалые хубилгаха хэрэгтэй ба өөһэдын хүүгэдтэ түрэлхи хэлыень дамжуулха ажалые аба эжыдэнь һайн ойлгуулжа үгэхэ хэрэгтэй байна.

Буряад Уласай Болбосоролой болон эрдэм ухаанай яаманда энээниие хуу ойлгоно, тиимэһээ “2021-2030 онуудта буряад хэлэ хамгаалга ба хүгжөөлгэ” гэһэн шэнэлэгдэһэн программада иимэнүүд зүйлнүүд оруулагдаа. Буряад хэлэ хүгжөөхэ талаар уласай түбэй гол мэргэжэлтэн Оюна Забановагай хэлэһэнэй ёһоор, уласай хэмжээндэ иимэнүүд хүгжөөхэ материалнуудые зохёон бэлдэгшэдтэ гүрэнэй тусхай дэмжэлгэнүүд бии. “Иимэ материалнуудта эрилтэ ба яһала ехэ эрилтэ бии, - гэжэ тэрэ хэлэнэ. – Эхин шата дээрээ һургуулиин бага наһанай хүүгэдтэ буряад хэлэ заахадаа барижа үзэхэ, хаража үзэхэ, наадажа үзэхэ хэрэгтэй. Харин ород хэлэтэй, англи хэлэтэй сасуулхада, бидэндэ һургалтын нэмэлтэ наада тоглоомой хэрэгсэлнүүд ехэ дутана. Бидэ сагтаяа нэгэ адли ябаха ёһотойбди, юундэб гэхэдэ мүнөөнэй хүүгэдэй анхарал татажа, тэрэниие һонирхуулжа шадаха хэрэгтэй. Пособинуудай авторнуудые бидэ зүблэжэ шадахабди – тэдэнэр бидэнһээ туһа абаха аргатай.

Эхин шата дээрээ, нэгэ һанаанай байгаа һаань, буряад хэлээр грантда һанаархажа болохо. Энэ грант Буряад Уласай толгойлогшын болон засагай газарай захиргаанай үндэһэ яһатан хоорондын харилсаанай хороонһоо хүртэжэ болохо. Харин бэлэн гараһан юумые Буряад Уласай Болбосоролой болон эрдэм ухаанай яаман худалдажа абаха аргатай – тэрээниие хүүгэдэй сэсэрлигүүдт, һургуулинуудта тараажа үгэхэ, хэрбээ тэрээхэн юумэн тусхай шэнжэлэгшэдэй комисси дээрэ һайшаагдаха ёһотой. Мэдүүлгэнүүд жэлэй дууһатар абтана, Комисси жэл бүри январь соо зүблөө үнгэргэдэг. 442-644 гэһэн утаһаар бидэнһээ справка абажа болоно.

Ольга Чиж, Восток-Телеинформ. 

Заметили опечатку? Выделите ошибку и нажмите Ctrl+Enter.

Фото: Восток-Телеинформ, архив

Поделиться
Поделиться
Отправить
Поделиться
Поделиться
Поделиться
Отправить
Поделиться

Комментарии к новости

В связи с ужесточением требований, связанных со сбором и хранением персональных данных, мы отказались от размещения комментариев на нашем сайте. Если вы желаете высказаться по тому или иному информационному поводу, предлагаем сделать репост публикации в любую сеть и оставить там свой комментарий на личной странице. Сбор персональных данных на этом сайте не осуществляется.

Другие подробности

08 июля 2025

7 душевных фильмов, которые стоит посмотреть жителям Бурятии в День семьи, любви и верности

В России отмечают День семьи, любви и верности. Совместно с онлайн-кинотеатром KION экосистемы МТС собрали 7 теплых фильмов для просмотра с родными, чтобы вместе смеяться, переживать и вспоминать о самом важном.

01 июля 2025

Июньская сессия прошла в Народном Хурале Бурятии: подробности

12-я очередная сессия Народного Хурала Республики Бурятия VII созыва состоялась в Улан-Удэ. Рассмотрено 47 вопросов. Депутаты заслушали отчет главы республики Алексея Цыденова о результатах деятельности правительства Бурятии за 2024 год, приняли ряд законов в сфере государственного устройства, социальной и экономической сфер, среди которых законы в поддержку участников СВО и членов их семей,

24 июня 2025

В Бурятии со второго раза упразднили поселок Чевыркуй: подробности

В Народном Хурале Бурятии второй раз вернулись к вопросу об упразднении поселка Чевыркуй, который находится на территории Забайкальского национального парка. Упразднение пытались провести еще в феврале этого года, но тогда было решено отложить документ из-за судебных тяжб.

15 июня 2025

Почему упали доходы Бурятии в 2024 году, обсудили в Народном Хурале: подробности

Публичные слушания по исполнению республиканского бюджета за 2024 год прошли в Народном Хурале Бурятии. На слушаниях традиционно отметили, что год был непростым – эту фразу в разных вариациях повторили депутаты, члены правительства и выступавшие. Однако, это тоже отметили все, удалось добиться главного: исполнить все взятые на себя обязательства.

13 июня 2025

Плата за мусор в Бурятии: разъяснения и порядок действий

Оплата услуги за твердые коммунальные отходы – тема, которая регулярно вызывает вопросы у жителей Бурятии. Как начисляется плата и выставляются счета, за какие помещения нужно платить, а за какие нет, кто имеет право на льготы - и многое другое интересует жителей республики.

Лента новостей
12.07.2025

В Улан-Удэ сотрудники Госавтоинспекции помогли доставить в больницу ребенка, которого укусила оса

10:35

Межрегиональный турнир«Кубок Защитников Отечества» стартовал в Южно-Сахалинске

08:51

Краткий зурхай на сегодня от настоятеля Курумканского дацана Гандан Ше Дувлин

06:00

11.07.2025

Маленький ребенок погиб в страшной аварии в Бурятии

18:15

В Бурятии будут судить ОПГ за рубку леса на 7 миллионов рублей

17:50

В Бурятии на Голосе кочевников традиционно будет жара

17:45

Врио спикера Народного Хурала приняла участие в открытии новой студии БГТРК

17:30

В кафе китайской кухни в Улан-Удэ выявили массу нарушений

17:10

Первая в России мастерская флорентийской мозаики откроется в Улан-Удэ

16:52

Военно-спортивный городок откроют на юбилейном ВЭФ

16:45

Юные футболисты Бурятии нашли на свалке в лесу старые матрасы, бритву и деньги во время уборки

16:30

Алексей Цыденов посетил новую студию БГТРК

16:15

В Бурятии иркутянин под видом помощи по хозяйству обокрал пенсионерку

15:58

Компанию «Хиагда» обязали создать укрытие для населения в Бурятии

15:50

Военные Восточного военного округа провели учения в Бурятии

15:40

«Главное не замыкаться в себе»: Ветеран СВО из Бурятии рассказал о значении адаптивного спорта

15:20

Жители Улан-Удэ при поиске работы предпочитают обращаться за помощью к друзьям

14:55

Кабанчик-садовод стал звездой Тункинского нацпарка

14:51

В Улан-Удэ выберут самый красивый двор

14:46

На Элеваторе трамвайные пути сделают более плавными и бесшумными

14:37

Народный Хурал поздравил с 20-летием журнал «Мир Байкала»

14:18

Прокуратура Бурятии проверила дом культуры «Авиатор»

14:07

По нацпроекту «Культура» в Бабушкине построили Центр культурного развития

14:00

В Бурятии спасли семью, застрявшую на лодке в устье Селенги

13:47

Пять человек пострадали в ДТП на федеральной трассе в Бурятии

13:33

200 семей из Бурятии зарегистрировались в новом сезоне конкурса «Это у нас семейное»

13:17

Молодые медики России, Китая и Монголии собрались на форум в Бурятии

13:00

Ректор РЭУ имени Плеханова о российско-монгольском форуме университетов: Значимая площадка для диалога в сфере образования

12:45

В колонии Бурятии провели Сурхарбан

12:31

Индекс мороженого от ВТБ: в Бурятии предпочитают фруктовый лед

12:21

В Бурятии за год количество лесных пожаров выросло почти вдвое

12:17

В Бурятии мальчику из детского центра позвонил папа с СВО

12:10

В Бурятии сокращают детские дома

12:01

В Бурятии тренер по спортивной стрельбе рассказал о главной философской ценности фильма про спортсменов-ветеранов СВО

11:47

В Бурятии росгвардейцы обеспечивают безопасность на «Голосе кочевников»

11:40

Актер и комик из Бурятии поучаствует в спортивной передаче на федеральном ТВ

11:37

Советы юриста для подростков, которые хотят найти работу

10:43

В Бурятии просят зарегистрировать старую недвижимость

10:33

В Бурятии землю многодетным не могут выдать, потому что нет электричества

10:24

Спецназовцы отряда из Бурятии взошли на вершину на берегу Байкала

10:16

В МВД Бурятии рассказали, чем выдают себя пьяные водители на дорогах

10:09

Подарочные монеты, советские елочные игрушки и книги на монгольском языке: что забывают в поездах ВСЖД

10:03

Два человека погибли из-за неопытного водителя в Бурятии

09:58

В Кабанском районе мотоциклист перевернулся в лесу

09:52

В Кяхтинском районе Бурятии мужчина сбил двоих детей на велосипеде

09:50

Судебные приставы взыскали ущерб за кражу бюджетных средств в роддоме

09:46

В Бурятии за сутки не зафиксировано новых лесных пожаров

09:39

В Бурятии сотрудница банка спасла женщине миллион рублей

09:36

Хороший день, чтобы надеть обновку: краткий зурхай на сегодня от настоятеля Курумканского дацана Гандан Ше Дувлин

06:00

10.07.2025

Прогноз погоды в Бурятии на 11 июля: местами дожди и грозы

21:21

В Улан-Удэ документальный фильм о спортсменах-ветеранах СВО покорил сердца зрителей

19:53

Пробка и многочасовое ожидание ждет путников в пункте пропуска Кяхта и Алтал Булаг

16:54

На Байкале медведь разоряет палатки туристов и не уступает дорогу

16:22

Жителя села Аргада в Курумканском районе приговорили к двум годам за рубку леса

12:15

В Улан-Удэ налоговая служба и «Опора России» обсудили работу в сфере малого бизнеса

11:22

Занятия по тактической медицине прошли в Бурятии

11:17

На Байкале создали временные пункты полиции на курортный сезон

11:10

Глава Бурятии выехал с рабочим визитом в Кабанский район

11:03

В трамвае Улан-Удэ девушка брызнула баллончиком в лицо беременной и ребенку за просьбу уступить место

10:39

ТГК-14 оштрафовали за холодную «горячую воду»

10:36