
Подробности
Буряад Уласта буряад хэлэ үзэхын тула шэнэ бэлдэсэнүүдые ехэ хэрэглэнэ. Тиин, Улаан-Үдэдэ 54 дүгээр “Ая-Ганга” хүүгэдэй сэсэрлигтэ туршалтын бүлэгтэ сэсэрлигэй хүүгэд буряад хэлэ рободтой үзэжэ эхилээ. Буряадаар яридаг мүнөөнэй рободые “Эрхим хүмүүжүүлэгшэ” гэһэн урилдаанай болоходо Болбосоролой болон эрдэм ухаанай яаман сэсэрлигтэ бэлэг баряа һэн.
Робот хүүгэдтэй хөөрэлдөө, дуу дуулаа, бүжэглэжэ үрдеэ гэжэ “Эрхим хүмүүжүүлэгшэ” гэһэн буряад хэлээр угсаатанай соёлой хэшээлнүүдые бэелүүлдэг багшанарай дунда II уласай урилдаанай илагша, “Ая-Ганга” хүүгэдэй сэсэрлигэй ахалагша хүмүүжүүлэгшэ Дарима Дашиева Восток-Телеинформын сурбалжалагшада хөөрэжэ үгөө.
– Хүүгэд рободые һайн хүлеэжэ абаа, тэрэниие ямар нэгэ эди шэдитэн мэтэ һанана, - гэжэ тэрэ хэлэнэ. – “Галактика” гэжэ нэрэтэй замбуулинай гүрэнһөө тэдээндэ айлшан боложо ниидэжэ ерэһэн робот гэжэ тэдэнэр өөһэдөө үльгэр зохёогоо. Робот буряадаар хэдэн дуу мэдэнэ, бүжэглэжэ шадана, тиигэжэ бидэ хүгжэмэй хэшээлдэ тэрэниие хэрэглэнэбди. Тиихэдэ буряад хэлэн дээрэ нэгэ хэды асуудалнуудые диктофон дээрэ бэшэжэ абаабди, юундэб гэхэдэ робот ба хүүгэд хоёрой хоорондо хөөрэлдөө хэхын тула. Жэшээнь, мүнөөдэр ши хэнтэй хүүгэдэй сэсэрлигтэ хүрэжэ ерээш, замдаа юу хараабши? Иимэ юрын хэлэлгэнүүдые оруулаабди, буряад хэлээр эдэ бүгэдые рободой хэлэжэ байхада хүүгэдтэ хэлэ үзэхэдэнь һонирхолтой байна.
Сэсэрлигэй хүүгэдтэ энэ рободой залхуутай болохогүйн тула, бидэ тэрэниие үдэр бүри хэрэглэхэгүй гэжэ шиидээбди. Арбан үдэр хэшээлээ удаа, робот “гэртээ ниидэжэ ошоно”, тиигээд шэнэ жэлэй урда тээхэнэ һөөргөө бусажа ерэхэ. “Үхибүүд тэрэниие хүлеэжэ, уулзалгада бэлдэнэ. Шэнэ жэлэй сэдэбээр тэрэ рободто бэлэгүүдые бэлдэжэ эхилээ. Тиихэдэ тэрээндэ бэшэг бэшэхэ тэрэ бэшэгээрээ айлшан уриха. Иимэрхүү түхэлөөр хэшээлнүүд үргэлжэлхэ. Хүүгэдэй сэсэрлиг – энэ үльгэрэй орон, тиимэһээ үдэр бүри сценари һанажа байха хэрэгтэй, буряад үгэ һайнаар хадуужа абахын түлөө хүүгэдые һонирхуулха хэрэгтэй”, - гэжэ Дарима Дашиева хэлэнэ.
Нэгэ хэлэтэй туршалтын хүүгэдэй сэсэрлигэй бүлэгтэ хүүгэд дүүрэн буряад хэлэнэй оршондо оруулагданхай. Мүнөө дээрээ сэсэрлигэй хүүгэд өөһэдынгөө хэлэ яряан соо буряад үгэнүүдые хэлэнэ. Дарима Дашиевагай хэлэһэнэй ёһоор, гурба наһанһаань хэлэнэй оршондо оруулха хэрэгтэй.
–Хэрбээ нёдондо жэл бүлэг соогоо хүүгэд буряад хэлээр нэгэшье үгэ мэдэхэгүй байгаа һаа, харин мүнөө юрын үгүүлэлнүүдые хэлэжэ шадаха ба орёо үгүүлэлнүүдые һанахада хүмүүлүүлэгшэдэ туһална. Өөһэдһнгөө хэлэлгэ соо буряад хэлэ хэрэглэнэ ба асуудалнуудта харюусажа шадана. Хүүгэд бүхы хэлэһэниие ойлгодог болоо. Буряад хэлээр томо хүнэй хэлэхэдэ, тэдэнэр мүнөө ойлгоно, тэдээнһээ ямар нэгэ нюуса нюуха аргагүй, - гэжэ хүүгэдэй сэсэрлигэй хүмүүжүүлэгшэ хэлэнэ.
Дарима Дашиева иигэжэ нэмэжэ хэлэнэ, “Эрхим хүмүүжүүлэгшэ” гэһэн урилдаанда илалта болбол буряад хэлээр хүүгэдэй сэсэрлигэй болбосоролой эмхи зургаанда нэгэ хэлэтэй оршон байгуулха түсэлэй туршалтын дүн болоно. “Урилдаанда илалта туйлалта – энэ хамта ажаллагшадай бултанай ажал, энээн дээрэ бидэ хоёр жэл соо үдэр һунигүй дүн туйлахын ба хүүгэдые буряадаар дуугардаг болохын түлөө аласай бодолгонуудые туршаабди. Манай үрэ дүнтэй, дипломтой, рободтой хүүгэдэй сэсэрлигтэ минии ерэхэдэ,хүмүүжүүлэгшэд иигэжэ хэлээ: “Энэ туршалтын бүлэгтэ ябадаг үхибүүд сэсэрлигһээ гарахадаа, 100% буряад хэлэтэй гараха ёһотой”. Тиимэһээ бидэ шэнэ аргануудые һананабди, юундэб гэхэдэ хүүгэдэй сэсэрлигтэ үдэр бүри үнгэтэй байхын түлөө, буряад хэлээр һайнаар дуугархын түлөө бидэ оролдохобди, - гэжэ Дарима Дашиева тобшолол хээ.
52 дугаар хүүгэдэй сэсэрлигһээ гадна “Ласточка” гэһэн Барагханай хүүгэдэй сэсэрлигтэ ба “Номина” гэһэн хүүгэдэй сэсэрлигтэ мүнөөнэй рободууд буряад хэлэ үзэхэдэнь туһа хүргэхэ. Эдэ гурбан хүүгэдэй сэсэрлигүүд һуралсалай –хүмүүжүүлгын ябасада хэрэглэхын тулада буряад хэлэтэй рободуудта хүртөө һэн. Тусхай энэ шан болбосоролой яаманһаа баряа һэн. “Энээхэн бэлэг удхатай юм. Буряадаар дуугарадаг рободуудые манай хүүгэдэй сэсэрлигүүдтэ баринабди. Эдэ рободуудые ондоо дуунуудта болон үльгэрнүүдтэ һургажа болохо, - гэжэ Буряад Уласай болбосоролой болон эрдэм ухаанай сайдай үүргэ гүйсэдхэгшэ Наталья Сандакова хэлэһэн байна. – Сэсэрлигэй хүүгэдтэ рободуудые буряад хэлэндэ һургаха энэ түрүүшын туршалга болохо, энээхэн үльгэр болон дуунуудые мэдэхэһээ гадна”.
БГУ-гай Дурнадахинай институдай буряад хэлэ болон уран зохёолой дээдэ һургуулиин захирал, доцент, политологиин эрдэмэй кандидат Гарма-Ханда Гунжитовагай хэлэһэнэй ёһоор, уласта буряад хэлэ үзэхын тула һонирхолтой хүгжөөхэ һураха номуудта ехэ анхарал хандуулха хэрэгтэй. Мүнөөдэр эрдэмтэдэй гү, али болбосоролой яаманай гү, али Буряад Уласай толгойлогшын оролдолго хүсэд бэшэ – буряад хэлэ хамгаалга ба хүгжөөлгэ бултанай хэрэг болохо ёһотой. Элдэб шалтагаануудһаа түрэлхид өөһэдөө хэлэ мэдэнэгүй гэжэ мэдээжэ, зүгөөр эсэгэнь гү, али эхэнь гэр бүлэ соогоо буряад хэлэеэ мэдэхэ байдаг, харин үхибүүдээрээ хөөрэлдэнэгүй, тиигэжэ үхибүүдэйнгөө хүмүүжэлые гаджедүүдтэ болон ниитын сүлжээнүүдтэ даалгаад орхино. Иимэ байдалые хубилгаха хэрэгтэй ба өөһэдын хүүгэдтэ түрэлхи хэлыень дамжуулха ажалые аба эжыдэнь һайн ойлгуулжа үгэхэ хэрэгтэй байна.
Буряад Уласай Болбосоролой болон эрдэм ухаанай яаманда энээниие хуу ойлгоно, тиимэһээ “2021-2030 онуудта буряад хэлэ хамгаалга ба хүгжөөлгэ” гэһэн шэнэлэгдэһэн программада иимэнүүд зүйлнүүд оруулагдаа. Буряад хэлэ хүгжөөхэ талаар уласай түбэй гол мэргэжэлтэн Оюна Забановагай хэлэһэнэй ёһоор, уласай хэмжээндэ иимэнүүд хүгжөөхэ материалнуудые зохёон бэлдэгшэдтэ гүрэнэй тусхай дэмжэлгэнүүд бии. “Иимэ материалнуудта эрилтэ ба яһала ехэ эрилтэ бии, - гэжэ тэрэ хэлэнэ. – Эхин шата дээрээ һургуулиин бага наһанай хүүгэдтэ буряад хэлэ заахадаа барижа үзэхэ, хаража үзэхэ, наадажа үзэхэ хэрэгтэй. Харин ород хэлэтэй, англи хэлэтэй сасуулхада, бидэндэ һургалтын нэмэлтэ наада тоглоомой хэрэгсэлнүүд ехэ дутана. Бидэ сагтаяа нэгэ адли ябаха ёһотойбди, юундэб гэхэдэ мүнөөнэй хүүгэдэй анхарал татажа, тэрэниие һонирхуулжа шадаха хэрэгтэй. Пособинуудай авторнуудые бидэ зүблэжэ шадахабди – тэдэнэр бидэнһээ туһа абаха аргатай.
Эхин шата дээрээ, нэгэ һанаанай байгаа һаань, буряад хэлээр грантда һанаархажа болохо. Энэ грант Буряад Уласай толгойлогшын болон засагай газарай захиргаанай үндэһэ яһатан хоорондын харилсаанай хороонһоо хүртэжэ болохо. Харин бэлэн гараһан юумые Буряад Уласай Болбосоролой болон эрдэм ухаанай яаман худалдажа абаха аргатай – тэрээниие хүүгэдэй сэсэрлигүүдт, һургуулинуудта тараажа үгэхэ, хэрбээ тэрээхэн юумэн тусхай шэнжэлэгшэдэй комисси дээрэ һайшаагдаха ёһотой. Мэдүүлгэнүүд жэлэй дууһатар абтана, Комисси жэл бүри январь соо зүблөө үнгэргэдэг. 442-644 гэһэн утаһаар бидэнһээ справка абажа болоно.
Ольга Чиж, Восток-Телеинформ.
Заметили опечатку? Выделите ошибку и нажмите Ctrl+Enter.
Фото: Восток-Телеинформ, архив
Другие подробности
-
01 июня 2023
Что смотреть с детьми 1 июня: подборка фильмов и анимации ко Дню защиты детей от KION
Совместный просмотр кино – важный инструмент в деле установления доверия между родителями и детьми. Поэтому к 1 июня в Международный день защиты детей онлайн-кинотеатр KION
-
31 мая 2023
«Круглый стол» к 30-летию Конституции России провели в Народном Хурале Бурятии
«Круглый стол» в честь 30-летия Конституции Российской Федерации прошел в Народном Хурале Бурятии. Подобные мероприятия проводятся в преддверии юбилея основополагающего документа страны по всей стране, в Бурятии они приурочены еще и к столетию республики.
-
30 мая 2023
В Бурятии волки заходят в села и терроризируют фермеров - обсудили на Совете Хурала
В Бурятии численность волков стала темой отдельного обсуждения на заседании Совета Народного Хурала 29 мая. Как отметил председатель Владимир Павлов, депутатам поступали письма от сельчан с жалобами на серого хищника. В одном из сел республики стая волков прошла по улицам и лишь по счастливой случайности никто не пострадал.
-
29 мая 2023
Торгово-промышленная палата Бурятии: 30 лет «скорой помощи» бизнесу
Торгово-промышленная палата Бурятии отмечает 30-летний юбилей.В 1974 году в Иркутске было открыто отделение Торгово-промышленной палаты России и работало это объединение на два региона, захватывая и Бурятию. Своя ТПП в регионе появилась 12 января 1993 года.
-
26 мая 2023
Уникальный монгольский балет о перерождении душ покажут на сцене Оперного театра Бурятии
Уникальный монгольский балет о перерождении душ представит на сцене Оперного театра Бурятии монгольская труппа. Неоклассическую постановку под названием «Душа» бурятскому зрителю презентует продюсерский центр «Номадик балет», художественным руководителем которого является заслуженная артистка Монголии Хоролдаваа Гэрэлчимэг. Подробности – в материале Восток-Телеинформ.
Лента новостей
- 03.06.2023
Шествие районов на столетии: что показали районы Бурятии
20:06
Мэр Элисты поздравил Бурятию со столетием и рассказал о мечте побывать на Байкале
19:47
Появились подробности о пожаре, который устроил следовавший в Бурятию бензовоз
19:01
Спикер Народного Хурала Бурятии принял участие в смотре презентаций районов республики
18:53
В Улан-Удэ влюбленные поженились во время празднования столетия
18:42
Олег Газманов прилетел в Улан-Удэ и готовится выступить
18:30
К юбилею Бурятии испекли огромный торт
18:26
Бензовоз шел в Таксимо и устроил лесной пожар на трассе
17:41
Представители ДНР приехали на столетие Бурятии
15:12
В Бурятии начались первые грозовые пожары
14:45
В Улан-Удэ на площади Советов празднуют столетие Бурятии
13:08
Спикеру Народного Хурала вручили памятную медаль от парламента Тывы
11:44
В Бурятии появилась новая достопримечательность
11:32
Сбер и «Транснефть» подписали соглашение о партнёрстве в сфере цифровых технологий
11:17
Сбер получил 6 наград программы «Лучшие ESG-проекты России»
10:05
В Бурятии в двух ДТП погибли пять человек
07:05
Как будет сегодня ходить общественный транспорт в Улан-Удэ
06:54
В Улан-Удэ сегодня – основной день празднования столетия Бурятии
06:51
3 июня, суббота: в Улан-Удэ +18, отмечается Всемирный день велосипеда и Столетие Бурятии
06:46
Краткий зурхай на 3 июня от настоятеля Курумканского дацана
06:00
- 02.06.2023
В Бурятии в ДТП с автобусом погибли два человека
18:21
Участники спецоперации из Бурятии поздравили жителей с юбилеем республики
18:04
Сбер выводит на рынок решение для визуализации данных – платформу Навигатор
18:03
День защиты детей отметили в театре Бестужева в Улан-Удэ
18:00
В Бурятии в ДТП погибли три человека, еще двое получили травмы
17:58
Яства, культура и достижения: Районы Бурятии развернулись на площади Советов
17:46
Глава Бурятии наградил медалью к 100-летию республики Героя Советского Союза Бориса Соколова
17:45
Сбер запустил обновленную благотворительную карту «Подари жизнь» на платежной системе «Мир»
17:41
В Бурятии на федеральной трассе произошло ДТП со школьным автобусом
17:39
Владимир Павлов посетил выставку «Изобразительное искусство Бурятии»
17:34
В Бурятии задержали поджигателя травы
17:08
В Бурятии квадрокоптер поймал убегающего «черного лесоруба»
16:51
Леонид Агутин выступил на свадьбе в Улан-Удэ
16:38
Домклик Сбера изучил спрос на инклюзивную «Семейную ипотеку»
16:02
Спикер Народного Хурала Бурятии побывал во всех районах республики за два часа
15:47
Жители Бурятии посмотрели, как в колонии живут их осужденные родственники
15:43
Помощник Путина поздравил Бурятию с юбилеем
15:24
В центре Улан-Удэ развернется «улица добрых соседей»
15:12
В Бурятии лесники рассказали детям о таксационных инструментах
14:24
Житель Читы в Бурятии незаконно наловил рыбы почти на 150 тысяч и попался полицейским
14:11
В Бурятии угонщик автомобиля через суд заплатит материальный ущерб
14:01
Районы Бурятии сегодня поборются за полмиллиона рублей
13:35
Россияне оценили размер накоплений на будущее детей в 8,5 млн рублей
13:27
Жительницу Бурятии оштрафовали за мусор на берегу Уды
13:16
Большинство улан-удэнцев не считают детство нынешних детей более счастливым, чем свое
13:07
Генеральный консул КНР в Иркутске Ли Хай прибыл в Бурятию
13:04
В Бурятии вблизи озера Щучье горела трава
12:57
Мэр Элисты рассказал о мечте побывать на Байкале
12:45
Осужденные Бурятии изготовят металлоконструкции для умной спортивной площадки
12:33
В Улан-Удэ четверо подростков устроили ДТП
12:22
Жительница Бурятии отсудила у бывшего мужа половину дома
12:16
Министр обороны Монголии поздравил Бурятию со столетним юбилеем
12:09
80 предпринимателей из Китая приедут в Бурятию с бизнес-миссией
11:48
В Бурятии в июле пройдет праздник «Наадан-Сурхарбаан»
11:07
Жительница села Бурятии исполнила мечту и открыла ателье
10:37
В Улан-Удэ ректор ВСГУТУ получил прокурорское представление
10:36
В Бурятии тушат сложный лесной пожар
10:11
18 тысяч бутылок контрафактного алкоголя изъяли у жителя Улан-Удэ
09:55
Улан-удэнцы начали лето с зарядки с чемпионами
09:51
Участники СВО из Бурятии пообщались с родными по телемосту
09:41
-
Что смотреть с детьми 1 июня: подборка фильмов и анимации ко Дню защиты детей от KION
1 июня 2023 г.
Просмотров: 551 -
«Круглый стол» к 30-летию Конституции России провели в Народном Хурале Бурятии
31 мая 2023 г.
Просмотров: 343
-
Мэр Элисты поздравил Бурятию со столетием и рассказал о мечте побывать на Байкале
3 июня 2023 г.
Просмотров: 3 -
Последний звонок в Этномузее Улан-Удэ: гости, дорога, безопасность
12 мая 2023 г.
Просмотров: 1740
-
Подробности
-
Интервью
-
Интернет-конференции
Комментарии к новости
В связи с ужесточением требований, связанных со сбором и хранением персональных данных, мы отказались от размещения комментариев на нашем сайте. Если вы желаете высказаться по тому или иному информационному поводу, предлагаем сделать репост публикации в любую сеть и оставить там свой комментарий на личной странице. Сбор персональных данных на этом сайте не осуществляется.