«Хэлэнэйоршон байгуулга» Буряад Уласай һургуулинуудта буряад хэлээр һургаха ангинууд нээгдэхэ

Буряад Уласта һургуулинуудта һуралсалай шэнэ жэлдэ буряад хэлээр һураха ангинууд бүридүүлэгдэхэ. Мүнөө дээрээ уласта буряад хэлээр хөөрэлдэхэ зарим бүлэгүүд байгуулагдана, харин мүнөө тиимэ жэшээ һургуулинуудта тараагдажа эхилхэ. Буряад Уласай Толгойлогшо Алексей Цыденов “Амар Мэндэ” гэһэн соёлой-болбосоролой түбтэ айлшалха үедөө энээн тухай һанамжа оруулаа, хэлэнэй оршон хүүгэдэй сэсэрлигүүдтэ байгуулхаһаа гадна һургуулинуудта бии болгохонь зүйтэй байна. Энээн тухай дэлгэрэнгыгээр Восток-Телеинформматериал соо хэлэгдэнэ.

“Амар Мэндэ” соёлой-болбосоролой түбтэ буряад хэлэндэ һургана, дуунай болон бүжэгэй, уран үгын, морин хуур дээрэ наадажа һургаха хэшээлнүүд ябуулагдана, эндэ баһа һургуулида хүүгэдые бэлдэхэ талаар хүтэлбэри бэелүүлэгдэнэ. Түбэй нээлтэ 2017 ондо болоо һэн, 5 жэл соо 3000 хүүгэд болон аха хүнүүд һургалта гараа юм.

Мүнөө дээрээ хоёр зуу гаран хүн эндэ ябана. Ерэгшэдэй дуна хүүгэд болон аха хүнүүд бии, гэхэтэй хамта эгээл аха хүниинь - 74 наһатай юм. “Амар Мэндэдэ” хэлэнэй оршон байгуулагдана, үдэр бүриин ажабайдалда буряада хэлээр гэртээ хөөрэлдэхэ дадалга хүүгэдтэ болон аба эжынэртэ олгогдоно, буряад соёлдо хүүгэдые һургалга болоно.

- Энэ түбэй һайн юумэн гэхэдэ, эндэ хэлэнэйшье, соёлойшье оршон байгуулагдана, - гэжэ Алексей Цыденов эндэ айлшалхадаа тэмдэглээ. – Ном үзэхэһөө гадна эндэ оршон байгуулагдана. Энэнь таатай эрхэ нүхэсэл бии болгоно, хүүгэдтэ һонирхолтой байна. Минии һанахада, хүүгэдтэй хэшээл иигэжэ зохёохо талаар энээхэн эгээл һайн жэшээ болоно. Бидэ хаража байнабди, хүүгэдтэ һонирхолтой байна, тэдэнэр иишэ дуратайгаар ерэнэ. Манай уласта буряад хэлэ хамгаалха болон хүгжөөхэ талаар хүтэлбэри баталан абтаһан юм. Тэрэнэй хүреэндэ олон арга хэмжээнүүд хараалагдана. Зүгөөр хэлэнэй оршон байгуулха гээшэ ехэ шухала гэжэ тэмдэглэхэ хэрэгтэй байна.

Нютаг можын толгойлогшын хэлэһэнэй ёһоор, мүнөө дээрээ хүүгэдэй сэсэрлигүүдтэ хэлэнэй оршон байгуулагдана: зарим бүлэгүүд нэгдээ, тэндэ ганса буряадаар харилсадаг. Тэрэ бүлэгүүд соо яһала һайн дүнгүүд бии.

- Тиимэ бүлэгүүд олон боложол байна, хүүгэдэй бүхы сэсэрлигүүдтэ тиимэ бүлэгүүд нээгдэнэ. Харин тиимэ бүлэгүүдтэ хүдэлдэг хүмүүжүүлэгшэдтэ нэмэлтэтэй ажалай салин түлэгдэнэ. Манай һургуулинуудта зарим ангинууд бүридхэгдэнэ: аба эжынэртэй хэлсэһэнэй ба мэдүүлгэ оруулһанай ёһоор, хэдэн нэгэдэхи ангинуудые абажа байһан томо һургуулинуудта хэлэнэй тусхай ангинууд бүрилдүүлэгдэжэ эхилхэ. Нэгэдэхи ангиһаа эхилээд тэндэ буряад хэлээр харилсаха болоно. Энэ ганса зарим хэшээлнүүд байха бэшэ, харин хүүгэдэй сэсэрлигүүдтэ оршон, бага ангиин һургуулинуудта – буряад хэлэ хамгаалга болон хүгжөөлгэдэ тон һайн эрхэ нүхэсэл байгуулга мүн.

2022 ондо “Амар Мэндэ” соёлой түб Буряад Уласай Толгойлогшын болон Засагай газарай захиргаанай үндэһэ яһатан хоорондын харилсаанай болон эрхэтэдэй үүсхэл дэмжэхэ талаар хорооной үнгэргэһэн хэлэнэй талаар бодолгын грант шүүһэн байна, грантын хэмжээн 200 мянган түхэригтэ хүрөө. Тэрэ түсэлөөр болбол “Сугтаа уншая” гэһэн гэр бүлөөрөө уншаха номой сан байгуулагдаха, юундэб гэхэдэ, гэр бүлөөрөө уншалга буряад хэлэндэ һурахада, мүн баһа гэр бүлын найрсаг болоходо ехэ һайн үйлэ хэрэг. Олон хүүгэдтэй, ядуу байдалтай гэр бүлэнүүд энэ номой санда үнэ түлбэригүй үйлшэлүүлэгдэхэ, бусад уншагшадта ном түлбэритэ байха. Абонементын үнэ нэгэ номой түлөө хоёр долоон хоногто 50 түхэригтэ. Номой сангай абонементээр “Амар Мэндын” һурагшадһаа гадна Улаан-Үдэ хотын ажаһуугшад хүртэхэ аргатай байха.

- Буряад хэлэ зааха асуудал ойлгосотой байна – энэ болбол хэлэнэй оршон алга байлга. Хэлэнэй тиимэ оршон бидэ байгуулха хүсэлтэйбди, - гэжэ “Амар Мэндэ” соёл-болбосоролой түбэй хүтэлбэрилэгшэ Дарима Матханова хөөрэнэ. – Энэ болбол “амиды” хэшэлнүүд, гэр бүлын клубууд, эндэ үбгэн хүгшэд ерэжэ, хоорондоо хөөрэлдэнэ, өөһэдын ёһо заншал тухай хөөрэнэ, яажа амидаржа байһанаа зугаална. “Амиды” хэшээлнүүд – һонирхолтой хүнүүдтэй уулзалга, манай эндэ дуушан Бадма-Ханда Аюшеева, Анатолий Михаханов ерээ һэн, уран зохёолшод, арадай уран дархашуул байгаа. Тиихэдэ бидэ аймагудаар ябажа, хүүгэдэй сэсэрлигүүдтэ айлшалнабди.

Тиихэдэ “Амар Мэндэ” түбтэ “Зула” гэһэн үндэһэн соёлой болон заншалай жасатай хамта уласай бюджедһөө грантын дэмжэлгээр “Заншалаа хадагалжа – ерэдүйн сагаа зохёонобди” гэһэн ниигэмэй түсэл бэелүүлэгдэнэ. Түсэлэй хүреэндэ “Гэр бүлын клуб” гэһэн хэлэ яряанай интерактивна түхэлөөр хүүгэдые буряад хэлэндэ һургалга хэгдэнэ, тэрээндэ аба эжынэр, үбгэд хүгшэд хабаадуулагдана.

Мүнөө дээрээ 20 гаран хэмжээ ябуулганууд үнгэргэгдөө, тэрэ тоодо нүүдэл – уласай дүтын аймагуудаар болоо. Оролсогшодой тоо мүнөө дээрээ – 345 хүн.

Нэмэжэ хэлэхэдэ, “Амар Мэндэ” буряад хэлэнэй һургуули жэл бүри хэлэ үзэлгэдэ уласай ажаһуугшадые хабаадуулдаг. Нёдондо жэлдэ жороо үгэнүүдэй челлендж һанаа, тэрэ анха түрүүшынхиеэ боложо, түрүүшын үдэрнүүдтэ 100 гаран хабаадагшадые суглуулжа шадаа һэн. Энэ челлендждэ уласай мэдээжэ хүнүүд оролсоо, тэрэниие Буряад Уласай Болбосоролой болон эрдэм ухаанай яаманай буряад хэлэ хүгжөөлгын уласай түб дэмжээ. Буряад Уласта буряад хэлэ хамгаалга ба хүгжөөлгэ болбосоролой болон эрдэм ухаанай яаманай зохёоһон хүтэлбэриин хүреэндэ ябуулагдана гэжэ нэмэжэ хэлэхэ хэрэгтэй. Хүтэлбэри гүйсэдхэгшэдэй нэгэниинь болбол МОиН-ай байгуулһан буряад хэлэ хүгжөөлгын уласай түб болодог гэжэ Восток-Телеинформбэшэнэ.

- Жороо үгэнүүдэй челлендж бидэ түрүүшынхиеэ үнгэргөөбди. Түрүүшын видео манай һурагшад болон багшанар бэшэжэ абаа. Саашадаа челлендж яһала үргэн тараа – тэрээндэ аяншалгын сайд Алдар Доржиев, Буряад драмын театрай зүжэгшэд оролсоо һэн, - гэжэ “Амар Мэндэ” буряад хэлэнэй һургуулиин рекламын таһагай даагша Екатерина Жагбаева хэлэнэ.

Челлендждэ хабаадалгада шан байгаагүй. Тэрэнэй зорилго – буряад хэлэ түгээн дэлгэрүүлгэ, бүхы дуратайшуулые хабаадуулга мүн. Олон хүүгэдэй оролсоһондо бидэ ехэ баяртай байнабди, хүүгэд буряад хэлээ үзэнэ ба хөөрэлдэхэ дуратай байна бшуу, - гэжэ Жагбаева тэмдэглээ.

Анастасия Шадрина, Восток-Телеинформ, Буряад Уласай засагай газарай мэдээсэл ашаглаа