«Үндэһэн хэлэнэй үлзы хэшэг»: буряад хэлэ хүгжөөхэ талаар Толгойлогшын шангай мүрысөөндэ мэдүүлгэнүүдые абалга уласта дүүрэнтэжэ байна

Буряад хэлэ хүгжөөлгын эрхим дүршэл элирүүлэн дэмжэхэ үүргэтэй Буряадай Толгойлогшын жэл бүриин шангай мүрысөөндэ мэдүүлгэнүүдые абалга түгэсэжэ байна. Тус шан нёдондо тогтоогдоһон юм. Энэ жэлдэ жасань 3 дахин ехэ болоо, харин шэглэлнүүдэйнь тоо 2 дахин олошороо. Тодорхойгоор -Восток-Телеинформ гэһэн мэдээсэлэй агентствын толилолго соо.

2022 оной сентябриин 30-да уласта буряад хэлэ хүгжөөхэ талаар Буряадай Толгойлогшын «Үндэһэн хэлэнэй үлзы хэшэг» гэһэн жэл бүриин шангай мүрысөөндэмэдүүлгэнүүдые абалгатүгэсэхэ.

Хэмжээ ябуулга буряад хэлэ, соёл болон ёһо заншал сахидаг гэр бүлэнүүдэй, үйлэдбэриин эмхинүүдэй, эмхи зургаануудай ба эмхинүүдэй буряад хэлэ сахин хүгжөөлгын үйлэнүүдтэ нүлөөлдэг эрхим дүршэл элирүүлхэ болон урмашуулха зорилготой юм.

Мэдүүлгэнүүдые уласай Толгойлогшын ба Засагай газарай Захиргаанай Үндэһэ яһатануудай хоорондын харилсаануудай болон эрхэтэдэй үүсхэл хүгжөөлгын талаар хороон тушаан абадаг. Хороондо мэдээсэһээр, мүрысөөндэ хабаадажа үрдихэ саг үшөө байна. Тиин болбосоролой эмхи зургаануудһаа, гэр бүлэнүүдһээ, туһа хангамжын һалбариин эмхинүүдһээ мэдүүлгэнүүдые хүлеэһээр. Жэшээнь, энээнһээ урид тус мүрысөөндэ худалдаа наймаанай ба хооллуулгын, аяншалгын ба туһа хангамжын, шууданай ба интернет-холбооной, элүүрые хамгаалгын, ниигэмэй хамгаалгын, бэеын соёлой ба тамирай, пенсиин хангалтын, ниигэмэй ба уялгата эмнэлгын даадхалай эмхи зургаанууд, банкнууд, МФЦ хабаадаһан юм.

Тон шухалань гэхэдэ, шанда хүртэхэеэ һэдэгшэ буряад хэлэ ба соёл хүгжөөлгэдэ, дэлгэрүүлгэдэ горитой хубита оруулдаг байха, эдэбхитэй хэлэнэй оршон үргэдхэхэ хэрэгтэ амжалтатай байха ёһотой. Шан 20 шэглэлээр олгогдохо: «Буряад хэлэ хүгжөөлгэдэ хубита оруулһанай түлөө», «Эрхим оюутан», «Эрхим анги», «Эрхим багша» болон бусад. Гадна эрхим хотодо гү, али аймагта шангууд хараалагданхай.

- Нёдондо 10 шэглэлээр эрхимүүд элирүүлэгдээ һэн. Дүн хамта 42 мэдүүлгэ ороһон байна. Буряад хэлэ заалгын программануудые бэелүүлдэг, мүн буряад хэлэнэй оршондо оруулдаг хүүгэдэй сэсэрлигүүдһээ тон олон мэдүүлгэнүүдые абаабди. Хүдөө аймагуудһаа эгээл эдэбхитэйнь Захааминай аймаг байгаа. Тэндэһээ аяар 10 мэдүүлгэ эльгээгээ юм, - гэжэ хороондо онсолоо.

2021 ондо Буряад хэлэнэй үдэртэ тус шангай баталамжануудаар шагналгын баяр ёһололдо хабаадагшад, Буряадай Болбосоролой болон эрдэм ухаанай яаман, мүн Арадай Хуралай һунгамалнууд энэ шангай тогтоогдоһые ехэ удха шанартай үйлэ хэрэг гэжэ тэмдэглээ. Арадай Хуралай Түрүүлэгшэ Владимир Павловай онсолһоор, гансал хуулинуудай хүсөөр түрэл хэлэ сахихын аргагүй. Буряад хэлэ шудалхаһаа гадна гэр бүлэдөө, үдэр бүриин ажабайдалда тэрэниие хэрэглэхэ хэрэгтэй. Толгойлогшын нэрэмжэтэ шан хадаа багшанарай, мүн түрэл хэлэеэ хамгаалхаяа оролдодог хүнүүдэй эрхим дүй дүршэлэлирүүлжэ, үүсхэһэн ажал хэрэгүүдыень урмашуулха үүргэтэй.

Тус мүрысөө түрүүшынхиеэ үнгэргэхэ үедэ тэрэниие хубилгаха дурадхалнууд абаһаар ороһон байна. Тиигэжэ мүнөө жэл шангай жаса 1 сая түхэригһөө 3 сая болотор дээшэлүүлэгдээ. Мүн уласай бүхы нютагай засагай байгууламжанууд хабаадаха боложо, мүрысөөнэй шэглэлэй тоо 10-һаа 20 болотор олошоруулагдаа.

Нёдондо эрхим һургуулинуудта ба хүүгэдэй сэсэрлигүүдтэ, дунда ба дээдэ шатын болбосоролой эмхи зургаануудта, эрхим гэр бүлэнүүдтэ, ниигэмэй ба туһа хангамжын һалбариин эмхинүүдтэ, мүн эрхим хото һууринуудта, сомонуудта ба аймагуудта шангууд барюулагдаа һэн.

Харин мүнөө жэл шэнэ шэглэлнүүд нэмэгдэжэ, эрхим багша, һурагша, оюутан, анги элирүүлэгдэхэ, соёлой, тамирай ба залуушуулай бодолгын эмхинүүд шагнагдаха. Тиихэдэ «Буряад хэлэнэй хүгжэлтэдэ хубита оруулһанай түлөө», «Буряад хэлэндэ һургаха эрхим дүршэл» ба «буряад хэлэн дээрэ эрхим уран зохёол» гэһэн тусхай шэглэлнүүд бии болоо.

«Эрхим багша» гэһэн шэглэлээр хабаадагшад буряад хэлэнэй, түрэлхи хэлэнэй ба түрэлхи уран зохёолой хэшээлнүүдээр һурагшадай үндэр туйлалтануудһаа уламжалан сэгнэгдэхэ. Гадна һуралсалай эдэл зүйлнүүдээр багшын үнгэргэһэн хэшээлһээ гадуур хэмжээ ябуулгануудай тоо хараада абтаха. Тиихэдэ һурагшадай ниигэмэй һайн дүй дүршэлтэй, эрхэтэнэй үзэл хараатай болохоор байдал тогтоолго баһа шухалада тоологдохо.

Эрхим анги элирүүлхын тула үнгэрһэн һуралсалай жэлэй дүнгүүдээр буряад хэлэнэй, түрэлхи хэлэнэй ба түрэлхи уран зохёолой хэшээлнүүдээр бүхы ангиин дунда зэргын балл; ниитын хэрэгтэ, элдэб хэмжээнэй мүрысөөнүүдтэ, сэдэбтэ аяншалгануудта ангиин эдэбхитэй хабаадалга сэгнэгдэхэ.

Оюутад буряад хэлээр мүрысөөнүүдтэ, олимпиадануудта шангай һууринуудые эзэлһыень гэршэлһэн хүндэлэлэй бэшэгүүд, дипломууд, бусад шагналнуудые комиссида харуулха ёһотой. Мүн эрхимэй стипенди абадаг байха жэшээтэй.

Һурагшад бүхыдөө һайн һурадаг байхаһаа гадна баһал олимпиадануудта, мүрысөөнүүдтэ, эрдэмэй-дүршэлэй хуралдаануудта амжалтануудые туйлаһанаа гэршэлхэ болоно.

«Буряад хэлэнэй хүгжэлтэдэ хубита оруулһанай түлөө» гэһэн шэглэлээр буряад хэлэ сахин хүгжөөлгын, дэлгэрүүлгын, шудалхые идхалгын асуудалнуудые мэргэжэлтэ ба ниитэ үндэһөөр шиидхэдэг хүнүүд хабаадаха аргатай.

«Буряад хэлэндэ һургаха эрхим дүршэл» гэһэн шэглэл ямаршье наһанай хүн зониие буряад хэлэндэ һургаха ажал ябуулдаг эдэбхитэдтэ хабаатай.

«Буряад хэлэн дээрэ эрхим уран зохёол» гэһэн шэглэл буряадаар уран зохёол бэшэһэн хүнүүдтэ, номой хэблэлнүүдтэ, олондо мэдээсэлгын хэрэгсэлнүүдтэ, мүн зохёохы холбоонуудта зорюулагдана.

Шэглэл бүхэнөөр илагша ехэнхидээ 100 мянган түхэригэй шанда хүртэхэ. Зүгөөр эрхим аймаг 400 мянган түхэриг абаха. Харин эрхим хотодо гү, али хотын тойрогой хороодо 300 мянган түхэриг үгтэхэ. Хабаадахаяа һэдэгшэдтэ эндэһээ эшэ татан, бүхы эрилтэнүүдтэй, баримта бэшэгүүдтэй танилсахада болохо. Мэдүүлгэеэ сентябриин 30-һаа оройтуулангүй, 670001, Улаан-Үдэ хото, Ленинэй гудамжа, 54, № 214а танхим гэһэн хаягаар Романова Ринчима Санжиевнада эльгээхэ хэрэгтэй. Холбоо бариха, һурагшалха утаһан: 21-31-40.

Уласта буряад хэлэ сахин хүгжөөлгэ Буряадай Болбосоролой болон эрдэм ухаанай яаманай зохёон бэлдэһэн программын хэмжээндэ бэелүүлэгдэдэг гэжэ һануулая. Программа гүйсэдхэгшэдэй нэгэн хадаа «Үндэһэн хэлэнүүдые болон угсаата соёлой шэглэлтэй бусад зүйл шудалалгые дэмжэхэ талаар Улас түрын «Бэлиг» түб» гэһэн гүрэнэй бюджедэй эмхи зургаанай Буряад хэлэ хүгжөөхэ талаар Улас түрын түб болоно. Болбосоролой болон эрдэм ухаанай яаманай байгуулһан тус түб буряад хэлэ дэлгэрүүлхын ба хэлэнэй эдэбхитэй оршон байгуулхын тула горитой ажал ябуулдаг юм. Түрүү шухала шэглэлнүүдынь гэхэдэ, буряад хэлэнэй зэргэ дээшэлүүлгэ, шудалха һонирхол түрүүлэлгэ, зааха шэнэ онол аргануудые зохёолго, наадамуудые, мүрысөөнүүдые, семинарнуудые үнгэргэлгэ болоно.

Анастасия Шадрина, Восток-Телеинформ.

Заметили опечатку? Выделите ошибку и нажмите Ctrl+Enter.