Подробности

Буряад Уласта аймагууд буряад хэлэ хамгаалхаба хүгжөөхэ талаар хүтэлбэри бэлдэнэ


Общество 22 ноября 2021 г., 22:08

Буряад Уласта буряад хэлэ хамгаалха ба хүгжөөхэ талаар хүтэлбэринүүд муниципальна хэмжээндэ бии болохо. Буряадай гүрэнэй ехэ һургуулиин Дурнадахинай факультедэй буряад хэлэ хамгаалха ба хүгжөөхэ талаар түб ба Буряад Уласай Болбосоролой болон эрдэм ухаанай яаманай байгуулһан Буряад хэлэ хүгжөөхэ талаар уласай түб  аймагуудта иимэ шэнэ ажал хэхэдэнь туһа хүргэнэ.

Муниципалитедүүдтэ буряад хэлэ хамгаалха талаар өөһэдын программануудые бэлдэхэ талаар ажалые ехэ хоморой гэжэ хэлэжэ болоно – энэ болотор иимэ документнүүд Ивалгын ба Түнхэнэй аймагуудта байһан байгаа ба муниципальна байгууламжын өөһэдын мүнгэнэй үлөөл һаань, мүнгэн үгтэдэг байгаа. Тиимэһээ иимэ программануудай бии бололго – энэ ехэ үйлэ хэрэг болохо гэжэ БГУ-гай Дурнадахинай буряад хэлэ хүгжөөхэ талаар түбэй захирал Александр Елаев тоолоно. Иимэ программанууд хоёр ажал: буряад хэлэ дэмжэхэ талаар ёһо гуримтай ажалые ба уласай бюджедһөө программын арга хэмжээнүүдые суг һомолхо боломжыехэрэг дээрээ харуулжа үгэхэ юм.   

Мүнөөдэр, гээд Елаев хэлээдхинэ, Буряад Уласай Болбосоролой болон эрдэм ухаанай яаманай, Буряадай гүрэнэй ехэ һургуулиин болон гол түлэб буряадуудай нэгэ газар байһан муниципальна байгууламжануудай 12 захиргаануудайдунда хамтаран ажаллаха тухай гурбан талын хэлсээн баталдаһан байна.

– Гурбан жэлэй туршада бидэ аймагуудаар ябаабди – гэжэ Елаев хэлэнэ, – тэндэ энэ асуудалнуудые зүбшэн хэлсэжэ, иимэ дүн гаргаабди, энэ ажалые аймагууд өөһэдын хүсөөр диилэхэгүй, ямаршье арга боломжогүй юм. Эдэ жэлнүүд соо бидэ засагта асуудал табижа байгаабди, аймгуудта туһалха хэрэгтэй гэжэ хэлэнэбди, хэлэнэй оршон байһан газарта, буряад нэрэ томьёогой байһан уламжалалта байдалаараа байһан газарта, энэ болбол гол түлэб хүдөө аймагуудта буряад хэлэн байна гэжэ хэлэнэбди. Тиимэһээхэлэ дэмжэхэ талаар программанууд хэрэгтэй ба тэдэ программануудые һомолхо хэрэгтэй. Манай гүрэнэй программада тиимэ арга боломжо хараалагдана.

Энэ жэл муниципалитедүүдтэ программануудые бэлдэхэ талаар эдэбхитэй ажал эхилһэн байна, зүгөөр бэлдэгшэд олон асуудалнууд дээрэ тулгардаа, тэдэнэй дунда юрэн туршалгагүй байна. Елаевай хэлэһэнэй ёһоор, аймагууд уласай программа гү, али ондоо үндэһэтэнэй уласуудай адлирхуу программануудые хуулаад абана, тиигэжэ абтаһан документнүүд эхинһээ үхэһэндэ тоолохоор байгаа. Иимэ бэрхэтэй асуудал ойлгоһон бэеэрээ БГУ-гай буряад хэлэ хамгаалха ба хүгжөөхэ түбтэ болон Минобразованиин түбтэ,  Комнацай дэмжэлгээр: июнь һараһаа онлайн-зүблэлнүүд үнгэрнэ, тэндэ аймагуудта тодорхой дурадхалнууд үгтэнэ. Тэрэ тоодо программын байгуулгаар, ажалай юрэнхы шэглэлнүүдээр заабаринууд үгтөө.

– Программа соогоо гурбан гол шэглэлнүүдые тодорхойлхыень дурадханабди – муниципальна хүтэлбэри, болбосорол ба олоной үмэнэйхи ажал, - гэжэ Александр Елаев хэлэнэ. – Би юу хэлэхэеэ һананабииб гээшэеэ тодорхойлһуу. Тиин, буряад хэлэ дэмжэхэ талаар шухала шэглэл болбол засагта хабаатай болоно. Засаг буряад хэлэ албан бэшэгэй ажалда нэбтэрүүлхэ ёһотой,  хүн зонтой хүдэлхэдөө тэрэнээ хэрэглэхэ, олоной хабаадалгатай хэмжээ ябуулгануудые үнгэргэхэдөө хэрэглэхэ ба захиргаанай ажалда баһал хэрэглэхэ ёһотой. Мүнөө дээрэ Буряад Уласта ород хэлэнтэй сасуулхада, буряад хэлэёһын тэдыдэ байна –  энэ албан ёһоной нэрэ томьёо гээшэ. Гүрэнэй хоёрдохи хэлэн гэжэ нэрлэхэдээ, тэрэ хүсэтэй болоногүй, тэрээндэ ойлгостой тайлбари байна. Манай гүрэндэ ород хэлэн албан ёһоной, хэрэг эрхилхэ хэлэн болоно, тиимэһээ Ород гүрэндэ ба Буряад Уласта 98% бүхы бэшэг баримта ород хэлээр ябахань ойлгостой. Зүгөөр буряад хэлэнэй хүгжэлтэдэ, буряад хэлэнэй хэлэгдэхынь тулада тэрээхэн һуурииень олохо хэрэгтэй.

Хоёрдохи шэглэл болбол, энэ болбосорол гэжэ Елаев хэлэнэ. Буряад хэлэ заагаагүй һаа, хойто үсөөн тоото үзэг бэшэггүй арадуудай жэшээгээр тэрэ үгы болохо. Болбосорол болбол хэлэнэй үндэһэ һууриниинь, тэрэнь 70-80 процент хэлэнэй бүтэн байлга ба ерээдүйн үетэндэ дамжуулга тодорхойлдог.

– Буряад хэлэ зааха арга зүй нарижуулха, һураха номуудые шэнэлэлгэ, буряад хэлэнэй багшанарые дэмжэхэ болон бусад тодорхой ажалнуудые хэхэ хэрэгтэй, - гэжэ Елаев хэлэнэ.

Олоной үмэнэ-харилсаанай һалбари баһал шухала, юундэб гэхэдэ, хэлэн  амиды байна гэжэ хэлэгдэхэ ёһотой. Тэрэ тоодо дэлгүүрнүүдэй хаягууд, харгын хаягууд, гудамжануудай гү, али һууриин газарнуудай нэрэнүүд, соносхолнууд, мэдээсэлэй самбарнууд болон букледүүд – эдэ бүгэдэ хэлэнэй амиды байһан тухай харуулжа байха ёһотой болоно.

– Хэрбээ ямар нэгэ баяр ёһолол үнгэрбэ гээшэ, тэндэ эхин дээрэнь ба һүүлдэнь буряад хэлэн зэдэлэг. Иигэжэл хэлэнэй оршон бии болоно, - гэжэ Буряад хэлэ хамгаалха ба хүгжөөхэ түбэй захирал тоолоно.

Буряад хэлэ дэмжэхэ талаар программанууд һайндэрнүүдые үнгэргэлгэдэ зорюулагдахаһаа гадна үдэр бүриин ажалда байха ёһотой. Усть-Орда абаад үзэе: тэндэ буряад хэлэ хамгаалха асуудалаар үнинэй бодолгото болонхой ба БГУ-тай хамта болон  “Бэлиг” хэблэлтэй хамта буряад хэлэ мэдэхэ элдэб наһанай хүүгэдтэ буряад хэлэнэй номуудые бэлдэнэ. Мүнөө табадахи ангиин номуудые бэлдэхэ ажал ябуулагдажа байна. Буряад Уласта һонирхолтой юумэнүүд баһал олон. Жэшээнь, Эгэтын-Адагта хэлэнэй түб байгуулагдаа, Захааминда буряадаар бэшэдэг уран зохёолшодой нэгэдэл бии, буряад хэлээр дуу дууладаг зохёохы бүлгэмүүд аймаг бүхэндэ байна. Хүндэ хэрэгтэй, үрэ дүнтэй юумэнүүдые дэмжэхэнь тон шухала.

– Буряад Уласай аймагуудта буряад хэлэнэй габшагай һараһаа гадна ба һуралсалай бүхы жэл соо олон хэмжээ ябуулганууд үнгэрнэ, - энээниие Буряад хэлэ хүгжөөхэ талаар уласай түбэй гол мэргэжэлтэн Оюна Забанова баһал зүбшөөжэ байна, - тэдэнэр буряад хэлэ дэлгэрүүлхын тула ехэ ажал хэнэ. Челленджи, олимпиада, уран уншагшадай урилдаанууд болон бусад хэмжээ ябуулганууд, теэд эдэнэр булта һайн дуранай үнгэрнэ.

Елаевай хэлэһэнэй ёһоор, эдэ бүгэдэ хэмжээ ябуулганууд ехэ мүнгэнэй гаргашатай бэшэ. Жэшээнь, 2018 ондо Буряад арадай форумда 250 мянган түхэриг гаргашалагдаһан байгаа, мүнөө дээрээ бүхы хэмжээ ябуулгануудай хахадынь һайн дуранай, волонтернуудай уряагаар ба өөһэдын һанаагаар түрэлхи хэлэеэ дэмжэхын түлөө ажал хэнэ. “Мүнгэн дэмжэлгэ болбол гүрэнэй талаһаа анхарал боложо үгэхэ, энэнь үнтэй”, - гэжэ Елаев тэмдэглээ.

Мүнөө дээрээ аймагуудтай тон тодорхой ажал хэгдэнэ. Захааминай болон Хэжэнгын аймагуудай, магад Хурамхаанай программанууд энэ жэл дүүргэгдэхэ тээшээ боложо байна. Ноябриин һүүлөөр гү, али декабриин эхеэр Улаан-Үдэдэ Буряад Уласай ТолгойлогшоАлексей Цыденовэй дэргэдэ тэдэниие хамгаалха ажал болхоор хараалагдана. Тэрэнэй дүнгөөр мүнгэ һомолхо тухай шиидхэбэри абтаха. Саашадаа иимэ жэшээтэ болоһон аймагууд бэшэндэ жэшээ боложо үгэхэ – юуб гэхэдэ, 2022 онһоо эхилжэ Буряад Уласай бүхы аймагуудта буряад хэлэ хамгаалха ба хүгжөөхэ талаар программануудые бэлдэлгэ эхилхээр хараалагдана.

Марина Денисова, Восток-Телеинформ.    

Заметили опечатку? Выделите ошибку и нажмите Ctrl+Enter.

Фото: Анастасия Шадрина, Восток-Телеинформ

Поделиться
Поделиться
Отправить
Поделиться
Поделиться
Поделиться
Отправить
Поделиться

Комментарии к новости

В связи с ужесточением требований, связанных со сбором и хранением персональных данных, мы отказались от размещения комментариев на нашем сайте. Если вы желаете высказаться по тому или иному информационному поводу, предлагаем сделать репост публикации в любую сеть и оставить там свой комментарий на личной странице. Сбор персональных данных на этом сайте не осуществляется.

Другие подробности

25 марта 2024

«Цель достигнута»: как прошла бизнес-миссия предпринимателей Бурятии в Китай

Бизнес-миссию для предпринимателей Бурятии в Китай провел Центр экспорта Бурятии. В состав делегации вошли 10 компаний – из области туризма, производства продуктов питания, сувенирной продукции и так далее. Мероприятие получило поддержку от правительства Бурятии, посольства РФ и других организаций.

15 марта 2024

Как проходят трехдневные выборы в Бурятии: главное

В Бурятии начались трёхдневные выборы президента России. Всего сегодня открыли свои двери 832 избирательных участка, 311 участков охвачены системами видеонаблюдения с трансляцией.

06 марта 2024

Какой будет новая инфекционная больница Бурятии

Проект строительства новой инфекционной больницы в Улан-Удэ в феврале отправили на экспертизу. Существующее здание было построено в 40-е годы прошлого века, так что износ на сегодня очень приличный. Лечить в нем инфекционные заболевания все сложнее. Решение о строительстве нового здания было принято благодаря решению президента России Владимира Путина. Подробности в материале Восток-Телеинформ.

02 марта 2024

В Народном Хурале прошла первая в этом году сессия

Первое в этом году парламентское заседание прошло в Народном Хурале Бурятии 27 февраля. Депутаты рассмотрели 30 вопросов, 20 из которых – это проекты законов, в том числе, такие, что отразятся на жизни населения всей республики.

26 февраля 2024

Как в Бурятии работают современные центры ранней диагностики онкологии и борьбы с ней

Бурятия в последние годы сделала большие шаги по улучшению качества жизни и укрепления здоровья населения. Одно из направлений – уменьшение количества онкобольных. В республике появились современные центры по выявлению на ранней стадии онкологии и борьбе с этой болезнью. Один из них – современный онкодиспансер, который в Бурятии достроили благодаря личному поручению президента России Владимира Путина.

Лента новостей
28.03.2024

В Улан-Удэ запустят один автобус по маршруту №82

18:24

«Городские маршруты» станут на 100% муниципальными

18:22

Команда «ТимлюйЦемента» отличилась на конкурсе «Территория профессионалов»

18:16

Улан-удэнец украл со скамейки телефон, но его нашли

18:02

Бурятия выделит еще 4 миллиона на ремонт школы после обстрела в ДНР

17:38

В Бурятии закрыли еще одну ледовую переправу

17:32

Спорт-опрос ВТБ: дальневосточники выбирают регулярные силовые тренировки и фитнес

16:54

В селе Бурятии неизвестные сломали общественный туалет

16:52

Аналитика МТС: 28% сотрудников сливают рабочие логины и пароли в фишинговых рассылках

16:43

Житель Бурятии отправится в колонию за кражу сумки из подъезда

16:35

Жительница Бурятии едва не убила сожителя, его спасли очевидцы

16:23

В Улан-Удэ проверяют работу пожарных гидрантов

16:17

Путин присвоил 75-й бригаде из Улан-Удэ почетное наименование «гвардейская»

15:58

Сессия Народного Хурала: В бюджете Бурятии предусмотрели дополнительные деньги на переселение из аварийного жилья

15:32

Вспышка ротавирусной инфекции произошла в детском саду Бурятии

15:28

В Бурятии девушка обокрала приютившую ее пенсионерку

14:37

В Улан-Удэ чемпион мира показал мастер-класс каратистам

14:33

В Бурятии подросток попросил у мужчины телефон для звонка и перевел себе его деньги

13:57

Почти 5 тысяч семей Бурятии потратили маткапитал на улучшение жилищных условий

13:54

Актер из Улан-Удэ сыграл в новом комедийном сериале ТНТ

13:16

В Улан-Удэ изменится расписание на маршруте №2

13:06

Родные погибших участников СВО: Установка этого памятника для нас имеет очень большое значение

13:00

В Бурятии многодетная мать из-за ревности до смерти избила подругу

12:53

Народный Хурал Бурятии установил порядок создания участковых комиссий в удаленных воинских частях

12:52

Более полумиллиона клиентов «Открытия» перевели свои сбережения в ВТБ

12:49

Народный Хурал Бурятии принял законопроект об отмене прямых выборов мэра

12:43

В мэрии Улан-Удэ отметили, что установка памятника не скажется на помощи военным, ее оказывают постоянно и продолжат это делать

11:57

Река Селенга подступает к домам в поселке Сотниково в Улан-Удэ

11:31

В Улан-Удэ инвалид первой группы добился перерасчета за теплоэнергию

11:14

Житель Бурятии лишился «Жигулей» из-за пьяной езды

11:08

Сессия в Народном Хурале Бурятии началась с минуты молчания

11:07

Жителя Бурятии приговорили к 3 годам исправительной колонии за хранение наркотиков

11:05

Внеочередная сессия проходит в Народном Хурале Бурятии

11:01

ВТБ внедряет ИТ-инструмент для бесшовной миграции клиентов из банка «Открытие»

10:50

В колонии № 2 сегодня день открытых дверей

09:41

В Бурятии работнику лесхоза выдали зарплату после вмешательства прокуратуры

09:23

С улиц Улан-Удэ вывозят рассыпанный за зиму песок

09:13

В Закаменском районе запустили временный мост

08:57

Кяхтинский район Бурятии готов к пожароопасному сезону

08:49

Помощь из Бурятии в Монголию подоспела в самый критический момент

08:46

Краткий зурхай на сегодня от настоятеля Курумканского дацана Гандан Ше Дувлин

06:00

27.03.2024

В Бурятии поезд насмерть сбил женщину

21:42

В Улан-Удэ реализуют 15 социальных проектов молодежи

20:04

В Бурятии выросло производство мебели, одежды, продуктов и компьютеров

19:07

В Бурятии маркирована половина сельхозживотных

18:30

В Улан-Удэ студент украл из чужих машин магнитолу, электрошокер и фонарь

18:00

Буйного улан-удэнца арестовали на 5 суток за неповиновение полицейским

17:39

В Улан-Удэ приступили к реализации мастер-плана

17:32

В Бурятии пожарный-парашютист едва не погиб из-за сильного ветра

17:02

Погода завтра снова не порадует жителей Бурятии

16:33

Пожарные Бурятии спасли из горящего гаража автомобиль и трактор

16:19

В Улан-Удэ двух подростков обнаружили ночью в компьютерном клубе

15:50

Два ВУЗа из Бурятии представили проекты по развитию экономики республики

15:48

Группа ВТБ заработала 61,3 млрд рублей за первые два месяца 2024 года

15:34

В Бурятии пожарные отрабатывают прыжки с парашютом

15:23

Бойцы СВО из Якутии научились лепить буузы

15:10

В пригороде Улан-Удэ разбился парашютист

14:59

В Бурятии фермер купил за 700 тысяч рублей быков, но животных не получил

14:26

В Улан-Удэ военнослужащий заплатит штраф в 100 тысяч за кражу телефона

14:22

В семи районах Бурятии борются с заболеваниями скота

14:09



пїЅпїЅпїЅпїЅпїЅпїЅпїЅ Orphus